Enige tijd geleden vertoonde en besprak ik samen met Roel Griffioen de film Le feu follet (Louis Malle, 1963, ook bekend als The fire within), op uitnodiging van studievereniging K.l.i.c.h.é. De film van regisseur Louis Malle volgt ex-alcoholist Alain Leroy (Maurice Ronet), die ontslagen wordt uit de kliniek waar hij al maanden verblijft. Hij is depressief en van plan om een einde aan zijn leven te maken, maar gaat eerst naar Parijs om te zien hoe zijn oude vrienden omgaan met de teleurstellingen van het volwassen leven. Hoopt hij dat ze hem op andere gedachten brengen, zoekt hij hulp, of wil hij alleen bevestiging dat zijn keuze de juiste is?

We zitten Alain dicht op de huid tijdens zijn tocht door Parijs. Tijdens zijn gesprekken met vroegere vrienden lijkt het erop dat hij zijn keuze al heeft gemaakt, want ze lopen allemaal uit op een gelaten betoog over zijn onvermogen om grip te krijg op het leven. Hij heeft geen wilskracht en perspectief meer, in tegenstelling tot een goede vriend, die zich op het gezinsleven en de Egyptologie stort. Andere vrienden nemen hun toevlucht in berusting, cynisme en de nevel van drugs, of dolen nog steeds in het Parijse nachtleven rond.

Onderhuidse wanhoop
Alain vindt dat hij niet in staat is mensen, vooral vrouwen, aan zich te binden of echt te bereiken. Die gedachte plaagt hem en doet hem zich continu leeg voelen. Hij vindt zichzelf te gevoelig voor deze wereld; reden voor hem om niet oud te willen worden. “Het leven stroomt te langzaam in mij, dus versnel ik het. Ik zet mezelf weer recht”, zegt hij op een gegeven moment.

De filmtitel betekent in het Nederlands ‘dwaallicht’, een benaming voor vluchtig oplichtend moerasgas dat vroeger soms voor geesten werd aangezien. Het slaat ongetwijfeld op Alain, of op hoe hij zichzelf ziet, maar hij was ooit anders. In zijn interacties met oude vrienden vangt de kijker af en toe een glimp op van de vrouwenversierende bon vivant die hij jaren geleden was. Maar altijd is de onderhuidse wanhoop aanwezig. Geen scène maakt die zo goed zichtbaar als de volgende, waarin Alain alleen achterblijft op een terras en, teruggeworpen op zichzelf, vervalt in een oude gewoonte:

Gedurfd en vernieuwend
Het was niet de eerste keer dat ik een film inleidde en na afloop met de toeschouwers besprak, maar Le feu follet leende zich er bij uitstek voor. Zowel toegankelijk als veelgelaagd, subtiel als schokkend, bevat de film interessante karakters en dialogen. Geen wonder, want hij werd gemaakt gedurende een bijzondere periode in de filmgeschiedenis, waarin jonge Europese regisseurs onder de noemer la Nouvelle Vague (‘de nieuwe golf’) gedurfd en vernieuwend te werk gingen.

De invloed van die officieuze stroming schemert door in de existentialistische en onsentimentele benadering van de taboe-onderwerpen depressie en zelfmoord. Nieuwe filmtechnieken zoals gefragmenteerde montage worden met mate en in dienst van het verhaal toegepast, waar andere Nouvelle Vague-regisseurs de kijker juist willen desoriënteren. Vorm en inhoud zijn perfect in evenwicht. Verwacht verder geen Eiffeltoren of andere toeristische plaatjes van de Franse hoofdstad; een realistische en onopgesmukte weergave van de werkelijkheid stonden bij Malle en andere tijdgenoten hoog in het vaandel.

IMDb meldt dat Malle de eerste dagen in kleur filmde, maar besloot dat dat te veel afleidde van het verhaal. Opnieuw een blijk van respect voor onderwerp en hoofdpersonage. Het rustige tempo en de soundtrack met stemmige werken van Erik Satie dragen bij aan het introspectieve karakter van deze film voor fijnproevers.

Hartverscheurend mooi
Ik verwachtte tijdens het kijken van Le feu follet geen moment een happy end; ik kreeg helaas gelijk. Toch is de film geen deprimerend tranendal, voorwaar een prestatie van regisseur Malle en acteur Ronet; hun Alain is ondanks alles een plezierig, likable karakter. Allerlei vragen dringen zich na afloop op: Was zijn lot onvermijdelijk, viel hij te redden? Of gaat het daar niet om? Hoe sta ik tegenover een objectieve film over zelfmoord? Is die afstand een teken van respect of een zekere onverschilligheid? En tenslotte: ben ik blij dat ik Le feu follet gezien heb?

Op die laatste vraag kan ik tenminste een duidelijk antwoord geven: ja! Hij prijkt zelfs in de bovenste regionen van mijn persoonlijke toplijst. Maurice Ronet acteert weergaloos, het camerawerk is prachtig en het verhaal is tegelijk mooi en hartverscheurend. Bovendien kreeg ik meer empathie voor hen die niet opgewassen zijn tegen het leven. De film probeert geen goedkope verklaringen voor depressie te bieden, maar wil het – heel bescheiden – slechts begrijpen. Dubourg, de vriend die Alain als eerste bezoekt, doet verwoede pogingen hem ervan te overtuigen dat het leven zin heeft en vraagt hem zelfs bij hem en zijn gezin in te trekken. Ontroerend en inspirerend. Dubourg laat zien dat een leven het waard is om voor te vechten.